بیماری آلزایمر؛ علل، مراحل و روش های درمانی

بیماری آلزایمر چیست؟

یکی از بیماری های شایع در سالمندان آلزایمر است. این بیماری یک بیماری مغزی غیرقابل ‌برگشت و پیش‌رونده می باشد که به طور آهسته حافظه و قدرت فکر کردن را مختل کرده و توانایی انجام کارهای ساده را نیز از فرد می‌گیرد. بیماری آلزایمر آرام شروع می‌شود و در وهله اول قسمت‌هایی از مغز که بر حافظه و زبان کنترل دارند را مورد هجوم قرار می دهد و چون یک بیماری پیش‌رونده هست به مرور زمان قسمت‌های بیشتری از مغز را آسیب می‌رساند. هنگام این اتفاق، علائم بیشتری دیده شده و بیماری شدت بیشتری می‌یابد. این بیماری مهلک در انتها بر تمام شرایط زندگی فرد تأثیر می‌گذارد.

اگر شما متوجه هر کدام از علائم بیماری آلزایمر شدید حتما به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمایید. متخصص مغز و اعصاب معاینات و تست‌های حافظه را برای بررسی عملکرد مغز شما و تشخیص شدت و مرحله بیماری آلزایمر انجام می‌دهد. در انتها متخصص مغز و اعصاب برای تأخیر در روند پیشرفت بیماری و تحلیل مغز داروهایی را تجویز کرده تا علائم این بیماری را کمتر کند.

 بیماری آلزایمر می‌تواند جوانب گوناگون زندگی انسان را متاثر کند که بعضی از آن‌ها عبارتند از:

• توان شناختی و عملکردی: این بیماری بر توانایی فرد در فهم، تفکر، یادآوردن و ارتباط تأثیر می‌گذارد.
• احساسات و خلق‌وخو: امکان دارد فرد مبتلا بی‌انگیزه شده و برای انجام عادات و کارهای مورد علاقه خود تمایلی نداشته باشد.
• رفتار: فرد امکان دارد واکنش‌هایی داشته باشد که با ویژگی‌های شخصیتی او مطابقت نداشته باشد.
• توانایی‌های فیزیکی: بر توانایی‌های حرکتی و هماهنگی‌های فرد اثر گذاشته و این تأثیرات موجب می‌گردد که بیمار توانایی انجام فعالیت‌های روزمره خود را نداشته باشد.

این بیماری پیشرونده اگر فرد را در سنین زیر 65 سالگی درگیر کند به عنوان حمله زودهنگام آلزایمر شناخته می‌شود حتی ممکن است حمله ی زود هنگام آلزایمر در سنین 40 و 50 سالگی اتفاق بیا‌فتد؛ اما تاکنون گزارشی مبنی بر اینکه این بیماری در دهه 30 زندگی افراد اتفاق بیافتد، داده نشده است. تعداد قلیلی افراد دچار حمله زود هنگام بیماری آلزایمر که ربطی به عوامل ژنتیکی ندارد، می‌شوند.

علل ابتلا به آلزایمر

علت اصلی ابتلا به بیماری آلزایمر هنوز ناشناخته است، ولی بعضی از عواملی که احتمال ابتلا به این بیماری را بالا می برند، عبارتند از:

• افزایش سن
• سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری آلزایمر
• آسیب‌دیدگی‌های شدید سر در گذشته
• عوامل مربوط به سبک زندگی و عوارضی که بیماری‌های قلبی عروقی موجب می‌گردند.

علائم

علائم این بیماری پیش‌رونده به صورت تدریجی آغاز گشته و بمرور درطی چندین سال شدت آن افزایش می‌یابد. بیماری آلزایمر بر عملکردهای مختلف مغز تأثیر دارد. یکی از اولین علامت های آلزایمر معمولاً مشکلات جزئی مربوط به حافظه می باشد. با پیشرفت بیماری، مشکلات حافظه شدت یافته و علائم بعدی آن به وجود می‌آیند که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• گیجی، سردرگمی و گم شدن در مکان‌های آشنا
• اختلال در تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی
• اختلالات تکلمی و زبان
• مشکلاتی در رابطه با بیرون رفتن بدون کمک یا انجام فعالیت‌های خود مراقبتی
• تغییرات شخصیتی مانند تبدیل‌شدن به فردی تهاجمی، پرتوقع و مشکوک
• خطاهای حسی (شنیدن یا دیدن چیزهایی که واقعیت ندارند) و توهم (اعتقاد به چیزهایی که درست نیستند)
• اختلالات خلقی یا اضطراب

مراحل بیماری آلزایمر

مرحله یک: بدون اخلال

در این مرحله، بیماری آلزایمر، مشکلات حافظه یا علائم دمانس قابل تشخیص نیستند.

مرحله دو: زوال بسیار خفیف

طی این مرحله، بیمار امکان دارد مشکلات حافظه‌ای جزئی داشته باشد یا بعضی وسایل را در اطراف منزل گم کند، البته نباید کاهش حافظه ناشی از افزایش سن را به عنوان آلزایمر اشتباه گرفت.

مرحله سه: زوال خفیف

بیمار ممکن است در این مرحله از مشکلات شناختی و مشکلات حافظه رنج ‌ببرد. افراد مبتلا به آلزایمر، ممکن است اموال شخصی خود از جمله اشیای گران‌قیمت خود را گم کنند. بیماران در مرحله 3 با بسیاری از موارد زیر مشکل دارند:

• پیدا کردن کلمه مناسب در هنگام صحبت کردن
• به خاطر سپردن نام افراد جدید
• برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی

مرحله چهار: زوال متوسط

در این مرحله ازبیماری آلزایمر است که، علامت های بیماری مشاهده می‌شوند. بیماران این مرحله مشکلات زیر را دارند:

• مشکل در انجام محاسبات ساده
• فراموش کردن خاطرات زندگی شخصی
• اختلال در حافظه کوتاه‌مدت (مثلا به یاد نمی‌آورند که صبحانه چه خورده‌اند)

مرحله پنج: زوال نسبتاً شدید

در مرحله پنجم بیماری ، بیمار برای انجام کارهای روزمره خود به یاری دیگران احتیاج دارد. فر در این مرحله موارد زیر را تجربه می‌کند:

• گیجی و سردرگمی شدید
• ناتوانی در بیاد آوردن مسائل ساده مربوط به خود مثل یادآوری شماره تلفن
• مشکل پوشیدن لباس مناسب

مرحله شش: زوال شدید

بیماران در این مرحله بیماری آلزایمر به طور مدام مراقبت و نظارت نیاز داشته و باید از آنها مراقبت‌های حرفه‌ای  به عمل آید.

مرحله هفت: زوال بسیار شدید

این مرحله آخرین مرحله بیماری آلزایمر است. بعلت این که بیماری آلزایمر یک بیماری لاعلاج است، بیماران در این مرحله نزدیک به مرگ می باشند. در مرحله هفتم بیماران در واکنش به محرک‌های محیط و ارتباطی توانایی خود را از دست می‌دهند.

تشخیص بیماری آلزایمر

نورولوژیست یا متخصص مغز و اعصاب برای کمک به شناسایی این که آیا فرد به اختلالات حافظه ناشی از آلزایمر مبتلا است یا نه، از روش‌ها و ابزار مختلفی استفاده می‌کند که برخی از این روش‌ها عبارتند از:

• سؤالاتی در مورد سلامت عمومی بیمار، از خود فرد، اعضای خانواده یا دوستان سوابق بیماری‌های گذشته، توانایی بیمار در انجام امور روزمره و تغییرات رفتاری و شخصیتی بیمار، پرسیده می‌شود.
• از بیمار تست‌های حافظه، حل مسئله، توجه، شمارش و زبان به عمل می‌آید.
• برای شناسایی علل احتمالی بیماری، آزمایش‌های پزشکی استاندارد مانند آزمایش خون و ادرار انجام می‌شود.
• اسکن‌های مغزی انجام می‌شود که شامل:
• توموگرافی کامپیوتری (سی تی)
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی)
• توموگرافی تابش پوزیترون (پت)

درمان بیماری آلزایمر

با نظر به اینکه بیماری آلزایمر درمان ندارد ولی متخصص مغز و اعصاب داروهایی را تجویز می‌نماید که قادر است بعضی علائم را کم کرده و سرعت پیشروی بیماری را کاهش دهد و در بعضی بیماران، داروهای جدید آلزایمر این توانمندی را دارد که برای مدتی علائم مرتبط به حافظه و برخی تغییرات شناختی را کاهش دهند. امروزه برای درمان علائم شناختی دو نوع دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد که عبارتند از:

• مهارکننده کولین استراز: این دارو باعث تقویت سطح ارتباط بین سلولی که یک انتقال‌دهنده عصبی (استیلکولین) آن را تأمین کرده و با بیماری آلزایمر در مغز از بین می‌رود، می شود. اثر بخشی این دارو بمقدار کمی است. مسدودکننده‌های کولین استراز قادر هستند علائم عصبی مانند بیقراری یا افسردگی را کاهش دهند. بطور معمول مسدودکننده‌های کولین استراز عبارتند از دونپزیل (اریسپت)، گالانتامین (رازادین) و ریواستیگمین (اکسلون) که عواض جانبی این داروها عبارتند از اسهال، حالت تهوع، بی‌اشتهایی و اختلالات خواب. در بعضی بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی، عوارض جانبی خطرناک و جدی موجب شده که عبارتند از کاهش ضربان قلب و بلوک قلبی.
• ممانتین (نامندا): این دارو با اثر در سلول‌های شبکه ارتباطی مغز، سرعت پیشرفت بیماری را در بیماری آلزایمر متوسط تا شدید کاهش می‌دهد. در موارد دیگر این دارو را با مسدودکننده‌های کولین استراز تجویز می‌کنند که از عوارض جانبی این دارو می توان به یبوست، سرگیجه و سر درد اشاره کرد.

در بعضی مواقع داروهای دیگر مانند داروهای ضدافسردگی برای کنترل علائم رفتاری که به دلیل ابتلا به بیماری آلزایمر به وجود آمده‌اند تجویز می‌گردند.

پیشگیری از بیماری آلزایمر

• فعالیت فیزیکی و ورزش کردن.
• تعاملات اجتماعی داشتن.
• پیروی از یک رژیم غذایی سالم.
• خوابیدن به اندازه کافی.
• کنترل کردن استرس.
• تحریک ذهن خود به روش‌های یادگیری چیزهای تازه یا تمرین برای حفظ کردن