پارکینسون چیست؟ علائم، ارزیابی و تشخیص

معمول ترین بیماری مخرب اعصاب پس از آلزایمر،  بیماری پارکینسون می باشد که به طور اختصار می توان گفت بیماری پارکینسون یکی از انواع بیماری های نورولوژیک است که در اثر آن فرد مبتلا توانایی جسمی و روحی خود را به تدریج از دست داده و اگر راهکار درمانی مناسب برای درمان بیماری انتخاب نشود با سرعت و شدت بیشتری برعلائم آن افزوده می گردد چراکه سیر بیماری پیشرونده است و به کاهش تدریجی عملکرد فرد بیمار منجرمی شود.

در این مقاله سعی بر آن داریم که در مورد بیماری پارکینسون، عوامل موثر در بروز این بیماری و چگونگی تشخیص سریع آن، شما را آگاه سازیم.

بیماری پارکینسون چیست؟

برای نخستین بار توسط دانشمند انگلیسی دکتر جیمز پارکینسون در سال ۱۸۱۷ میلادی،  بیماری پارکینسون (Parkinson’s Disease) یا PDتوصیف شد. ابتدا این بیماری توسط دکتر جیمز پارکینسون، فلج لرزان نام گرفت ولی در واقع تمامی افراد مبتلا به این بیماری لرزش ندارند. بیماری پارکینسون یکی از شایع ترین بیماری های مخرب اعصاب به شمار می رود.  مغز که بخشی از سیستم اعصاب است خود از بخش های مختلفی تشکیل شده است. ساقه مغز قسمتی از مغز است که در بخش پایینی مغز قرار دارد و مغز میانی، پل مغزی و بصل النخاع را در بر گرفته است. درون ساقه مغز قسمت کوچکی تحت عنوان ماده جسم سیاه ، که در تنظیم حرکات بدن نقش دارد، موجود می باشد.

در بیماری پارکینسون، سلول ها در جسم سیاه، ساخت دوپامین که ماده ی شیمیایی است که در مغز به ارتباط سلول های عصبی کمک می کند، را متوقف می کنند و بنا بر این دوپامین کاهش می یابد. زمانی که سلول هایی که ترشح دوپامین را به عهده دارند، از بین بروند مغز پیام های لازم در باره ی چگونگی حرکت و زمان حرکت را دریافت نمی نماید و این  باعث باعث می شود کنترل عضلات بتدریج از بین برود. به همین دلیل در این بیماران امکان دارد حرکاتی مثل حرف زدن، نوشتن ،کارکردن، لباس پوشیدن و حتی پلک زدن به کندی انجام شود.

در واقع بیماری پارکینسون یک اختلال مغزی پیشرونده است که در آن تغییرات داخل مغز در طول زمان ادامه دارند. این علائم و نشانه ها در آغاز خفیف هستند و در بعضی اوقات امکان نادیده گرفته شدن آن وچود دارد ولی به تدریج با پیشرفت سیر بیماری علائم آن نیزشدت می یابند. سنجش وارزیابی وضوح ذهنی، عملکرد، رفتار و خلق و خوی ،فعالیت های روزمره زندگی و حرکت، قادر است به تعیین بهترین درمان در هر مرحله از بیماری کمک نماید.

معمولا علائم این بیماری از ۵۵ تا ۶۰ سالگی به بعد پدیدار می شوند ولی در افراد جوان تر نیز احتمال بروز وجود دارد. همینطور خطر ابتلا به این بیماری در افرادی که سابقه داشتن یک عضو از خانواده که مبتلا به پارکینسون باشد را دارند، اندکی افزایش می‌ یابد. لازم به ذکر است احتمال ابتلای به بیماری پارکینسون در مردان نسبت به زنان بیشتر است ولی نکته ی امید بخش این است که امید به زندگی در افراد مبتلا به پارکینسون همانند افراد سالم می باشد.

علامت های بیماری پارکینسون

علایم بالینی و در واقع نشانه های متمایز این بیماری بصورت مختصرعبارتند از:

• لرزش یا ترمور(در حین استراحت)
• کندی حرکت
• سفتی یا رژیدیتی و خشکی اندام ها

زمانی که دو یا تعداد بیشتری از این علایم، بخصوص در یک سمت بیشتر از سمت دیگر دیده شود بیماری پارکینسون تشخیص داده شده که مورد بررسی قرار می گیرد مگر زمانی که علایم دیگری همزمان وجود داشته باشد که احتمال بروز بیماری دیگری را بیانگر باشد. طبق اطلاعات داده شده به طور معمول علایم پارکینسون اول در یک سمت بدن آشکار شده و با گذشت زمان به سمت دیگر بدن منتقل می‌گردند. در واقع حرکات بدن این بیماران کند و تعادل آن ها ضفیف می شود و این علائم به عنوان علائم اصلی و شاخص این بیماری در نظر گرفته می شوند. به غیر از این نشانه ها، علائم دیگری نیز وجود دارد که امکان دارد در تمام افراد مشاهده نشود ولی در صورت دیده شدن، ارزیابی و درمان و توانبخشی آنها دارای اهمیت زیادی است.

از جمله ی این علائم میتوان موارد زیر را نام برد:

• بی قراری در خواب و یا خستگی در طول روز
• صدای یکنواخت و یا لکنت زبان
• دشواری در بلع
• مشکلات حافظه گیجی یا زوال عقل
• پوست چرب
• یبوست

دلیل ابتلا به بیماری پارکینسون (اتیولوژی)

علل اصلی ابتلا به این بیماری هنوز ناشناخته می باشد ولی تحقیقات مختلف در سال های اخیر نشان می دهد فاکتور هایی از جمله ژنتیک، عوامل محیطی و عادات تغذیه ای در ابتلا به آن موثر هستند. محققان در یافته اند که جهش های ژنتیک خاص قادر است موجب ابتلای فرد به بیماری پارکینسون گردد. در اصل تغییرات بوجود آمده در بعضی ژن های خاص خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد هر چند که این تغییرات ژنتیک ریسک پایینی را دارا هستند و این عوامل در موارد نادر این بیماری را موجب می شوند .

همچنین قرار گرفتن در معرض مواد سمی یا فاکتورهای محیطی نیز می تواند ریسک ابتلا به بیماری پارکینسون را بالا ببرد ولی این ریسک نیز به نسبت کم و ناچیز می باشد البته مشخص شده حشره كش‌ها خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. در افراد مبتلا به دیابت نوع دو احتمال ابتلا به این بیماری بیشتر است. رژیم غذایی مدیترانه‌ای كه شامل انواع سبزی، میوه و حبوبات است ریسک مبتلا شدن به بیماری پاركسیون را كم می‌کند. احتمال می رود استفاده زیاد چربی های حیوانی به عنوان یک عامل خطر ساز برای ابتلا به بیماری پارکینسون باشد در حالی که مصرف حبوبات، آجیل، سیب زمینی، سبزیجات و گوجه این احتمال را کمتر می سازد. بطور کلی احتیاج به انجام تحقیقات بیشتری برای شناسایی فاکتورهای تاثیرگذار بر ابتلا به بیماری پارکینسون می باشد.

تشخیص و ارزیابی بیماری پارکینسون

تشخیص این بیماری اغلب به صورت بالینی و با توجه به شرح حال و معاینه دقیق نورولوژیک توسط متخصص مغز و اعصاب انجام می گردد. معمولا برای ارزیابی و تشخیص پارکینسون، موارد زیر را انجام می دهند:

• ضربه به انگشت دست و انگشت شست با هم و یا ضربه به پا برای بررسی کُندی حرکت مراجع
• شل کردن دست برای دیدن لرزش در حین استراحت
• شل کردن عضلات زمان حرکت کردن بازو ها و ساق پا به منظور بررسی سفتی اندام ها
• حفظ تعادل ایستادن در هنگام هل دادن آرام

اسکن های مغزی اگرچه می توانند برای رد کردن بیماری های دیگر و تشخیص افتراقی مورد استفاده قرار بگیرند ولی معمولا برای تشخیص پارکینسون از آنها استفاده نمی شود. همچنین روشهای PET Scan که به طور اختصاصی کاهش جذب عقده های قاعده ای مغز را نشان می دهد و بیماری پارکینسون را تایید می کند نیز استفاده نمی گردد و این روشها بیشتر در مطالعات تحقیقاتی مورد استفاده قرار می گیرد.

در درمان بیماری پارکینسون از روشهای درمانی گوناگونی استفاده می شود ولی به دلیل پیشرونده بودن سیر بیماری و کاهش تدریجی عملکرد فرد بیمار، توانبخشی این بیماران و بویژه کاردرمانی به عنوان یکی از درمان های دارای اهمیت برای فرد بیمار در نظر گرفته می شود.