پوکی استخوان در سالمندان

شاید نام پوکی استخوان به گوش شما خورده باشد.‌ طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی پوکی استخوان یا استئوپروز اختلال عمومی اسکلتی است که در آن استحکام استخوان کاهش پیدا کرده و تحلیل می‌رود و باید بدانیم یکی از انواع بیماری‌های خاموش برای سالمندان، این بیماری است. البته شیوع این بیماری بیشتر در سالمندان رایج است، ولی قادر است به سادگی در هر سنی، برای افراد اتفاق بیافتد. این بیماری به گونه‌ای است که در آن، استخوان‌های فرد سالمند، کم‌کم ضعیف شده، استحکام خود را از دست می‌دهد و رو به تحلیل می‌گذارد. پوکی استخوان به فلج کننده خاموش نیز معروف است.

نشانه های پوکی استخوان

پوکی استخوان هنگامی علائم خود را بروز می‌دهد که استخوان‌های فرد رو به ضعف گذاشته و مقاومت خود را از دست داده باشد‌. بنابراین فرد در ابتدای ابتلا به این بیماری، به احتمال زیاد نشانه خاصی را تجربه نخواهد کرد. افراد سالمندی که دارای پوکی استخوان‌ می باشند اغلب دچار کاهش قد و خمیدگی کمر و دردهای مزمن و خفیف استخوانی می شوند. همچنین در ناحیه پشت و کمر احساس درد دارند که شاید دلیل آن شکستگی یک مهره ‌باشد. سالمندانی که دچار پوکی استخوان می شوند، اغلب شکستگی استخوان‌ها که بسیار در این بیماری شایع است را تجربه خواهند کرد.

عوامل ابتلا به پوکی استخوان:

 بعضی از عوامل، خطر ابتلای سالمند به اختلال پوکی استخوان را بیشتر می‌کند که بیشتر این عوامل به گونه ای هستند که غیرقابل‌کنترل و پیشگیری افراد می باشد. یکی از این عوامل، سن افراد می باشد چراکه با افزایش سن، امکان ابتلا پوکی استخوان بیشتر خواهد شد. دومین مورد غیرقابل‌کنترل که فرد را بیشتر به این بیماری نزدیک می‌کند جنس افراد است. زنان بیشتر ممکن است که به پوکی استخوان مبتلا گردند. عامل دیگر، نژاد است. طبق تحقیقات انجام شده سفیدپوستان آسیایی، شانس کمتری برای در امان ماندن از پوکی استخوان را دارا هستند.

سابقه خانوادگی و فاکتور ارث همچنین مسائل مربوط به ژنتیک به مقدار زیادی در امکان ابتلا مؤثر هستند. بنابراین داشتن فردی در خانواده با پوکی استخوان، احتمال ابتلا را افزایش می‌دهد. عامل دیگر کمبود کلسیم و ویتامین Dمی باشد. همچنین کشیدن مداوم سیگار و مصرف داروهایی که به بافت استخوانی آسیب می‌زنند نیز در بوجود آمدن پوکی استخوان در سالمندان بی‌تأثیر نیست.

پایین بودن سطح استروژن در زنان و تستوسترون در مردان هم می‌تواند احتمال ابتلا را در سالمندان بالا ببرد. لذا ورزش کردن و تحرک داشتن قادر است ریسک افراد را برای ابتلا کم کرده و زندگی‌های کم‌ تحرک درصد ابتلا را افزایش می‌دهد. ابتلا به برخی بیماری ها ( پرکاری تیروئید ، پرکاری پاراتیروئید ، کم کاری غدد جنسی ، کم کاری یا پرکاری غده فوق کلیه ، آرتریت روماتوئید ، بیماری های مزمن کبد و کلیه ، دیابت و … ) و همچنین وضعیت سلامتی نامناسب ( دمانس ، اختلال دید ، کمبود آفتاب ، اختلالات نورولوژیک و … )می توانند باعث این بیماری به‌صورت غیرقابل‌کنترل باشند.

عوامل قابل کنترل و پیشگیری

۱- کاهش وزن ۲- تحرک کم ۳- تغذیه ( مصرف ناکافی کلسیم و ویتامین D، اعمال جراحی دستگاه گوارش ، مصرف قهوه زیاد و… ) ۴- مصرف سیگار ۵- مصرف الکل ۶- مصرف طولانی برخی داروها ( کورتون ها ، داروهای ضد صرع ، هورمون های تیروئیدی ، هپارین ، لیتیوم ، داروهای پیشگیری و درمان افسردگی ، داروهای پیشگیری و ریفلاکس معده ، داروهای درمان سرطان ، مصرف آمپول جلوگیری از بارداری ۳ ماهه و … ) ۷- سابقه شکستگی پس از ۴۰ سالگی به دنبال ضربه های کوچک.

غربالگری مرتبط با پوکی استخوان

 پزشکان به زنان یائسه شده و یا دارای سن بالای ۶۵ سال، مردان با سن بالای ۵۰ سال و کسانی که سابقه این بیماری را در خانواده خود دارند، توصیه می‌کنند که حتماً غربالگری پوکی استخوان را انجام دهند. از رایج‌ترین روش‌ها برای انجام غربالگری، تست تراکم استخوان است.

 پیشگیری از پوکی استخوان و جلوگیری از پیشرفت بیماری:

روش‌های وجود دارد که شما می‌توانید از ابتلا و یا پیشرفت این بیماری جلوگیری کنید.

• تغذیه مناسب

تغذیه صحیح برای جلوگیری از پیشرفت و حذف پوکی استخوان افراد سالمند ضروری می‌باشد و از آن‌جایی که کمبود کلسیم به مقدار زیادی در ایجاد این بیماری مؤثر است، استفاده از مکمل های کلسیم به طور کلی، برای بیشتر سالمندان توصیه می‌گردد. می توان از منابع کلسیم به لبنیات و بخصوص شیر اشاره کرد. همچنین از دیگر مواد کلسیم دار می‌شود به بادام، پرتقال، کنجد، فندق و برخی از سبزیجات، مانند تربچه، جعفری و برگ‌های کلم اشاره نمود.

مواردی که نمی‌گذارد کلسیم جذب بدن شود شامل نوشابه‌های گازدار، شربت‌های کاهش دهنده اسید معده و مواد افزودنی به شیر(مانند پودر کاکائو، قهوه و…) می‌باشد.  ویتامین Dبا افزایش جذب کلسیم از پوکی استخوان جلوگیری می کند. برای تأمین آن قرار گرفتن ۳۰-۱۵ دقیقه در مقابل نور مستقیم خورشید می باشد. تابش نور خورشید از پشت شیشه تأثیری ندارد.

• ورزش روزانه

ورزش یکی از عوامل مهم برای قرار گرفتن کلسیم در داخل استخوان و محکم شدن استخوان هاست. پیاده روی به طور منظم و روزانه ورزش مناسبی است اما سالمندان مبتلا به پوکی استخوان قبل از آغاز هرگونه تمرین ورزشی می‌بایست با پزشک مشورت کنند. در این صورت می‌توانند از ورزش به عنوان یک شیوه درمانی و جلوگیری کننده برای پوکی استخوان استفاده نمایند.

• منع مصرف بی‌رویه دخانیات

مصرف زیاد دخانیات در سالمندان نیز باعث افزایش روند پوکی استخوان می‌شود و شانس ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. البته استفاده از دخانیات در هر سنی، قادر است در دوران سالمندی، بدن را به سمت پوکی استخوان پیش ببرد.

راه‌های درمان پوکی استخوان:

روش‌ رایجی که برای درمان پوکی استخوان استفاده می شود، دارو درمانی است. بعضی داروها موجب کم شدن روند ابتلا به این بیماری می‌شوند و دسته دیگر به درمان پوکی استخوان کمک می‌نمایند. هورمون درمانی، جزو دسته درمان‌های پوکی استخوان است. این درمان به صورت استفاده از استروژن و گاها استفاده از پروژسترون می‌باشد‌. این شیوه درمانی باعث کاهش شکستگی استخوان‌ها و کم شدن روند تضعیف آن‌هاست.

کلسیم درمانی نیز یکی از درمان‌ها برای پوکی استخوان است. طبق نکات گفته شده کلسیم از منابع بسیار مهم برای مبارزه با پوکی استخوان می‌باشد. برای اینکه فرد سالمند جذب کلسیم را در بدن خود افزایش دهد، باید از ویتامین D و لذا استفاده  از نور آفتاب که از دسترس ترین منابع ویتامین D است، استفاده نماید. پرهیز کردن از مصرف نمک و پروتئین از روش‌های خانگی برای درمان پوکی استخوان است. روش ساده دیگر، ورزش است. ورزش به طور مداوم بسیار مؤثر می باشد. از مناسب ترین ورزش‌های سالمندان برای این بیماری، دوی آهسته، تنیس، پیاده روی و… می‌باشد.

نکته آخر

این بیماری‌ خاموش در سالمندان گریبان گیر خیلی از افراد مسن می‌شود و امکان دارد به گونه‌ای خطرناک باشد که فرد مبتلا به پوکی استخوان، با یک سرفه، دچار شکستگی استخوان شود. متأسفانه بیشتر شکستگی‌های مربوط به این بیماری، در قسمت‌هایی مانند لگن، ستون فقرات و یا مچ دست رخ می‌دهد.